کمیته ایرانی ICCبا همکاری شرکت همکاران سیستم، نخستین سمینار مقابله با نقض مالکیت فکری در فضای کسب‌وکار ایران را در تاریخ چهارشنبه، چهارم اسفند در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار کرد. هدف از برگزاری این سمینار، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی از چالش‌های موجود و تجارب دیگر کشورها، آشناسازی جامعه تجاری ایران با مفهوم مالکیت فکری، توسعه فرهنگ‌سازی برای رعایت آن، همچنین ترغیب و الزام نهادهای اجرایی به مبارزه با جعل و سرقت اموال فکری ذکر شد.
این سمینار با تمرکز بر یکی از مهم‌ترین پروژه‌های بین‌المللی مرتبط با این موضوع یعنی BASCAP تشکیل شد. پروژه باسکپ (Business action to stop conterfeiting and piracy) که از سال ۲۰۰۴ در اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) شروع شد، اقدامات تجاری برای جعل و سرقت دارایی‌های فکری در سراسر جهان را شامل می‌شود و در طی سال‌های گذشته تاثیر درخور توجهی در شناسایی مالکیت فکری و تعهدات مقامات محلی در جهان گذاشته است. ۲۵ اقدام اتاق بازرگانی بین‌المللی برای مقابله با جعل و سرقت مطرح شد که این ۲۵ گام تحت عنوان پروژه ۲۵ باسکپ در کشورهای مختلف در حال اجراست. نقض مالکیت فکری در دنیا، اقتصاد کشورها را با چالش‌های اساسی مواجه می‌کند.
سمینار مذکور با سخنان «محمدمهدی بهکیش»، دبیرکل کمیته ایرانیICC آغاز شد. وی با بیان این که دارایی فکری به معنی مالکیت یک ایده است، متذکر شد: «این ایده می‌تواند در شکل‌های مختلف همچون خلق یک کتاب یا یک کالا باشد. وی در ادامه گفت: «دنیا با مالکیت‌های فیزیکی آشناست. به‌عنوان مثال زمین و خانه داریم. در چند قرن گذشته این ایده‌های جدید بوده که تعقل را در دنیا پدید آورده است. تمدن جدید و صنعتی شدن در اروپا بر پایه همین موضوع شکل گرفت. مقررات مربوط به مالکیت فکری، بستری را برای شکل‌گیری انقلاب صنعتی در دنیا فراهم کرد. اگر آن بستر به‌وجود نیامده بود، انقلاب صنعتی در دنیا نمی‌توانست به‌وجود آید.» بهکیش ضمن اشاره به به ارکان صنعتی شدن گفت: «صنعتی‌شدن به مفهوم این است که ذهن زاینده صنعتی‌شدن داشته باشیم. یک صنعت در صورتی می‌تواند راه بیفتد که جامعه‌اش، ذهن پرسشگری داشته باشد و بعد در این فضا، ایده‌ها مطرح، بهترین ایده انتخاب و در نتیجه به یک جریان تجاری تبدیل شود.»
دبیرکل کمیته ایرانی ICC در ادامه تصریح کرد؛ اگر نتوانید یک ایده ایجاد شده را به جریان تجاری وصل کنید، عملا آن ایده از بین می‌رود. در ایران دانشمندان زیادی داشتیم که طی ادوار گذشته آمده‌اند و جرقه‌ای علمی ایجاد کرده‌اند و محو شده‌اند. چرا؟ چون نتوانسته‌اند به یک جریان تجاری وصل شوند و منافعی هم در آن مستتر نیست. دارایی فکری باید ارزش و پس از آن بازار داشته باشد. پس نیاز است یک فرآیند تجاری‌سازی وجود داشته باشد، تا بتوان آن ایده را ارزش‌گذاری کرد. اگر یک ایده را بتوانید تجاری کنید و کالایی بسازید یا یک خدمتی را از آن حاصل کنید که مشتری داشته باشد، این فرآیند ادامه پیدا می‌کند و در آن جامعه نهادینه می‌شود.
سپس وی با اشاره بر ضرورت گذر از یک تمدن متکی به دارایی‌های فیزیکی به سوی یک تمدن متکی به دارایی‌های فکری تاکید کرد؛ اروپا در ۴ قرن پیش این حرکت را شروع کرد. مبنای آن در قرن ۱۷ به‌وجود آمد و در قرن ۱۸ انقلاب صنعتی را به‌وجود آورد. ولی ما ایرانی‌ها، به یک کپی‌کار تبدیل شده‌ایم. هر کتاب و سی‌دی را کپی می‌کنیم. در حالی که این یک دارایی است و دارایی هم ارزش دارد، از همین رو، هم در درون کشور دارایی قابل‌اعتنایی به‌وجود نمی‌آید و هر فردی هم که احساس می‌کند می‌تواند تا اندازه‌ای ایده داشته باشد از مملکت خارج می‌شود.
بهکیش گفت: می‌خواهیم بررسی کنیم که فضا را چگونه می‌توان در این باره پایدار کرد. فضایی که دارایی فکری در آن دارای ارزش شده و بتواند ارزیابی شود. در آن تمدن و فرهنگ آنچه که محترم شناخته می‌شود، ابتکار و اختراع است. وی عنوان کرد: در اروپا نمی‌بینید که افراد به مال و اموال خود ببالند. آنها به دانشی که دارند می‌بالند. ما هنوز متکی بر دارایی‌های فیزیکی هستیم. می‌خواهیم امروز این حرکت را شروع کنیم. امیدواریم هرچه زودتر این تغییر پارادایم بتواند اتفاق بیفتد، آن وقت است که صنعتی شدن، رشد و توسعه معنی پیدا می‌کند.
در ادامه «محمدحسن کیانی»، رئیس اداره کل مالکیت‌های صنعتی ایران و رئیس مرکز مالکیت معنوی ضمن ارائه تاریخچه‌ای از این مرکز و وظایف آن گفت: «ثبت اختراعات، ثبت علائم تجارتی، ثبت طرح‌های صنعتی، ثبت نشانه‌های جغرافیایی در ابعاد ملی و بین‌المللی، از جمله وظایف این مرکز است.» سپس وی به قوانین تصویب شده در حوزه مالکیت صنعتی پرداخت و اذعان کرد: «قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی کالا از جمله این قوانین است که در رونق کسب‌وکار صنایع‌دستی، فرش و... تاثیرگذار است. همچنین قانون ثبت اختراعات و طرح‌های صنعتی نیز در سال ۱۳۸۶ به تصویب رسیده است. به علاوه قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای نیز از دیگر قوانین حاکم بر مالکیت صنعتی است.» کیانی همچنین از قانون جامع‌تری که در قالب یک طرح در راستای حمایت از مالکیت فکری در حال بررسی است، خبر داد.
«استفان فالیا»، مدیر اجرایی پروژه BASCAP از اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) نیز که به واسطه حضور در این نشست به ایران آمده بود، به تجارت کالاهای جعلی اشاره کرد و ضرر وارد شده از این نوع تجارت به اقتصاد دنیا را قابل‌توجه خواند. وی شعار این پروژه را «کالای تقلبی هزینه‌بردار است، من کالای اصل می‌خرم» ذکر کرد و گفت: «در سراسر دنیا، میلیون‌ها کالای لوکس تقلبی تولید می‌شود و مصرف‌کنندگان جان خود را به‌واسطه استفاده از آنها به خطر می‌اندازند. همچنین فرصت‌های شغلی بسیاری از بین می‌رود.» فالیا افزود؛ در حال حاضر ۵/ ۲ درصد تجارت دنیا مختص به تجارت کالاهای جعلی است. بنابراین BASCAP با همکاری ICC قصد دارد آگاهی مردم را در این زمینه افزایش دهد. از این رو لیست ۲۵ اقدام مناسب را تدوین کرده است. البته نمی‌شود الگوی واحدی را برای همه کشورها استفاده کرد. اما این ۲۵ اقدام به نوعی ابزار حقوقی را برای اعمال قانون ایجاد می‌کند.
«مهدی فقیهی»، رئیس دفتر امور فناوری مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص نارسایی بازار و اقتصاد نوآوری گفت: «امکان دارد نوآوری نه تنها به سود شرکت نوآوری‌کننده، بلکه به نفع افراد و شرکت‌های دیگر هم باشند. اگر شرکت نوآوری‌کننده نتواند از تمام کسانی که از نوآوری آنها بهره‌مند می‌شوند، مبالغی را اخذ کند. در آن صورت مشکل انطباق پاداش‌ها با ارزش نوآوری به‌وجود می‌آید و در نتیجه امکان دارد میزان عرضه نوآوری از مقدار تقاضا برای آن کمتر شود.» وی در ادامه تصریح کرد؛ قانون مالکیت فکری درصدد ایجاد تعادلی است تا حقوق مالکیت کافی برای حفظ انگیزه کافی در جهت خلق نوآوری وجود داشته باشد و در عین حال از اعطای قدرت انحصاری بیش از اندازه که منجر به بهره‌برداری ناکارآمد نوآوری از نظر اجتماعی خواهد شد، اجتناب شود.
جایگاه حمایت از مالکیت فکری در نظام ملی نوآوری و چالش‌ها و راهکارهای موجود در زمینه توسعه نوآوری و مالکیت فکری، از دیگر مواردی بود که وی درخصوص آن توضیحاتی را ارائه داد.
در ادامه، «شهرام رضایی»، استاد دانشگاه تهران، به موضوع «ارزش‌آفرینی از دارایی‌های فکری» پرداخت و متذکر شد: «مالکیت فکری و کپی‌رایت در کشور نیاز به متولی دارد. مسئولان نباید فقط به راه‌اندازی پژوهشگاه و پارک‌های علم و فن‌آوری بسنده کنند، زیرا صاحبان ایده جدا از امکانات ابتدایی این مراکز، نیازمند خدمات حمایتی مانند ارزیابی ایده و ایجاد بازار برای محصول آن هستند.»
سپس دو پنل با حضور اساتید دانشگاه و متخصصان و صاحب‌نظران حوزه نرم‌افزار و مالکیت فکری در ارتباط با موضوع پروژهBASCAP و «مقابله با تقلب و کپی غیرقانونی نرم‌افزارها» برگزار شد.
پنل اول این همایش، به موضوع پروژهBASCAP پرداخت. «علیرضا مسعودی»، مشاور حقوقی شرکت همکاران سیستم، عهده‌دار مدیریت این پنل بود. «سید حسن میرحسینی»، دبیر شورای سیاست‌گذاری مالکیت فکری؛ «سعید حبیبا»، معاونت پژوهشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیر گروه مالکیت فکری این دانشگاه؛ و «لادن حیدری»، مدیرکل دفتر حقوقی و امور مالکیت معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سخنرانان پنل اول بودند.
در ادامه پنل دوم این همایش، به موضوع «مقابله با تقلب و کپی غیرقانونی نرم‌افزارها» اختصاص داشت. این پنل با مدیریت «احمد عبداله‌زاده»، دبیر کمیسیون اقتصاد دیجیتالی و استاد کامپیوتر دانشگاه امیرکبیر، با طرح این موضوع آغاز شد که «حق مالکیت فکری» باید برای همه از سوی مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان رعایت شود و اهمیت موضوع تنها به بازار مصرف برنمی‌گردد. «شاهین طبری»، رئیس هیئت‌مدیره شرکت چارگون؛ «غلام‌رضا رفیعی»، فارغ‌التحصیل دکترای مالکیت فکری از سوئیس و وکیل دادگستری در دعاوی مالکیت فکری؛ «فرید فولادی»، عضو هیئت‌مدیره شرکت همکاران سیستم؛ و «امیرحسین فصیحی»، مدیرعامل شرکت فن‌افزار شریف، دیگر سخنرانان پنل دوم بودند.
