گزارش جدید «اتحاد جهانی برای تسهیل تجارت»¹ به تأثیر مثبت تسهیل تجارت بر بهبود توسعه فراگیر اقتصادی اشاره دارد. اتحاد جهانی برای تسهیل تجارت، مشارکت مهم عمومی-خصوصی متشکل از اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC)، مجمع جهانی اقتصاد، جمعی از دولت‌ها و کسب وکارهای بین‌المللی است.

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)، نقش مهمی در موفقیت جریان تولید در آسیای شرقی طی دهه‌های 80 و 90 میلادی داشت؛ با این وجود، سرمایه‌گذاری در جنوب آسیا و اقتصادهای عمدتا نوظهور نظیر آفریقا اغلب متمرکز باقی ماند. یافته‌ها نشان می‌دهد که تنها 5 درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای واقع در جنوب صحرای آفریقا، روانه بخش تولید شده است. در عین حال، بسیاری کشورها از جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بازمانده‌اند و هزینه‌های بالا و تسهیلات ضعیف بر تجارت آنها مسلط است. گزارش حاضر به بررسی و تحلیل روابط حاکم میان مجموعه عوامل مؤثر بر موفقیت تسهیل تجارت و میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، می‌پردازد.

در سال‌های اخیر، تجارت جهانی شاهد تکثیر پیچیده زنجیره‌های ارزش جهانی بود. تا جایی‌که کشوری می‌تواند در تولید جزء واحدی از محصول نهایی یک شرکت چندملیتی، مانند صفحه نمایش گوشی‌های هوشمند، تخصص یابد؛ سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تولید می‌تواند با حمایت از یکپارچگی اقتصادی در زنجیره‌های ارزش جهانی به عنوان یک عامل قوی در ایجاد شغل، عمل کند.

بر این اساس، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تولید، عامل مهم موفقیت اقتصادهای نوظهور است. برای مثال، «مراکش» از سال 2011 تاکنون، بیش از 3 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، جذب کرده که دو-سوم آن در تولید قطعات خودرو، صرف شده است. طی مدت مشابه، «سریلانکا» بالغ بر یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرده است؛ با وجودی‌که این رقم کمتر از یک-سوم کل سرمایه‌گذاری این کشور بوده اما موجب ایجاد بیش از دو-سوم مشاغل جدید شده است. این مسئله، نمایانگر ارزش و توان بالای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای اشتغال‌زایی در بخش تولید است.

بنابراین رابطه میان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تولید با تسهیل تجارت چیست؟ تجارت روان و مشخص بین مرزها لازمه فعالیت یک خط تولید وسیع در سراسر قاره‌هاست. تسهیل تجارت به فرایندهایی اشاره دارد که با هدف ترخیص هر چه سریعتر و ساده‎تر کالا بین مرزها انجام گیرند؛ به عنوان مثال، سرعت بخشیدن به ترخیص گمرکی یا شفاف‌تر ساختن رویه‌های گمرکی، از جمله فرایندهای تسهیل تجارت هستند.

به علاوه، یافته‌های این گزارش حاکی از وجود ارتباط بین بهبود یک درصدی فضای تسهیل تجارت با افزایش 3/2 درصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تولید است. هر چند بین آنها رابطه علت و معلولی برقرار نیست، اما اهمیت تسهیل تجارت را برای جذب و حفظ سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد. اقتصادهای در حال توسعه با برخورداری از فضای توانمند تسهیل تجارت قادر به جلب مقادیر بالای سرمایه‌گذاری، به‌ویژه در صنایع جذاب مانند تولید قطعات خودرو و هوافضا شدند.

«فیلیپ ایزلر»، مدیر اتحاد جهانی برای تسهیل تجارت، می‌گوید: «اگرچه تصمیمات سرمایه‌گذاری ناشی از عوامل متعددی هستند اما یکی از مهمترین آنها وجود امکان جابجایی کالا به شکل کارآمدتر و مشخص‌تر بین مرزهاست.»

ماه فوریه گذشته، موافقت‌نامه تسهیل تجارت (TFA) سازمان تجارت جهانی (WTO) رسماً به اجرا گذاشته شد. بر اساس برآوردهای سازمان تجارت جهانی (WTO)، اجرای کامل این موافقت‌نامه می‌تواند حدود 20 میلیون شغل –اکثرا در کشورهای در حال توسعه- ایجاد کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره اتحاد جهانی و تاثیری که تسهیل تجارت می‌تواند بر ایجاد شغل داشته باشد، به www.tradefacilitation.org مراجعه نمایید.

1 Global Alliance for Trade Facilitation